Het aantal leerlingen dat doubleert in het voortgezet onderwijs neemt toe. In de afgelopen jaren steeg het aantal zittenblijvers met 2 tot 4%. En dat is opmerkelijk, want uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat zittenblijven heel ingrijpend is en niet altijd effectief is. De Inspectie van het Onderwijs wil dat scholen onderzoeken welke maatregelen zij nemen om het doubleren te voorkomen en wat de effecten zijn van die maatregelen.

Volgens een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs neemt het aantal zittenblijvers de laatste jaren toe. In HAVO 4 is het gemiddelde aantal zittenblijvers gestegen van 15% in 2018 naar 19% in 2022. In VWO 5 steeg het aantal zittenblijvers van 11% naar 13%. Ook bij het VMBO was sprake van een stijging van 2% van aantal ‘zittenblijvers’, maar hier gaat het per saldo wel om minder leerlingen: 10% van de leerlingen bleef in 2022 zitten.

Volgens de inspectie tonen meerdere onderzoeken aan dat het zittenblijven geen positieve effecten heeft op de leerlingen waar het om gaat. Ze halen niet per se betere cijfers, raken gedemotiveerd en verliezen vaak ook het sociale vangnet van vrienden die wel zijn overgegaan.

Schoolverlaters bevestigen dit beeld. Niet zelden zijn zij blijven zitten door tegenvallende resultaten en raakten daardoor hun motivatie kwijt. Ze verloren het contact met vrienden en misten daardoor de stimulans om nog naar school te gaan. Een enkele zittenblijver geeft aan dat het doubleren terecht was en dat het juist een aanzet is geweest om beter hun best te doen. Door het zittenblijven konden ze eenvoudiger meekomen met de lessen en behaalden ze betere resultaten.

Arnold van Gessel, rector van het Eligant Lyceum in Zutphen vond het een lastig onderwerp, maar kon wel de werkwijze van zijn school benoemen: “Het Eligant Lyceum werkt al op alternatieve wijze. Er zijn geen overgangsnormen zoals op veel andere scholen en zittenblijven (dat op het Eligant ‘leerjaarverlenging wordt genoemd’) mag niet iedereen. Een leerling komt alleen voor leerjaarverlenging in aanmerking, als hij hier écht gemotiveerd voor is.”

Ook de Vrije School Zutphen en het Rhedens College in Dieren zijn om een reactie gevraagd, maar hebben deze niet (willen) geven.

De Inspectie voor het Onderwijs concludeert dat scholen maar in beperkte mate kiezen voor alternatieven om het doubleren te voorkomen: “Het werken met overgansnormeringen en beslisregels waar veel scholen traditioneel voor kiezen, lijkt een groot obstakel om serieus over alternatieven na te denken. Het is belangrijk dat stakeholders in het onderwijsveld met elkaar in gesprek gaan en daarbij onderzoeken welke alternatieven er wellicht te realiseren zijn.”

Door: Rutger Jongejan
Foto: Yorick Knol – RTV Berkelstroom